تحلیل سایتِ «مترو تهران»/ مطالعات فضای مجازی
مقدمه
همانطور که میدانیم خدمات شهری و اجتماعی یکی از مهمترین ابعاد شکلدهنده به حوزه عمومی هستند. ارگانها، سازمانها و یا حتی اشخاص دست اندرکار جهت ارتقای کیفیت خدمات شهری همواره در تلاش هستند و میکوشند از راههای مختلف تعاملی صحیح و درست با شهروندان داشته باشند. یکی از مهمترین راههای برقراری ارتباط میان شهروندان و ارائه دهندگان خدمات اجتماعی و شهری که تعامل دوسویه میان آنها را نیز شکل میدهد، وبسایتهای مجازی ارائه خدمات شهری است. وبسایتهای اینترنتی ایجاد شدهاند تا طیفی وسیع از نیازهای بشر را سامان بخشند و با توجه به فضای دیجیتالیزه آن و همچنین تعاملی و چندرسانهای بودن، منابع مهمی هستند برای ایجاد فضایی جدید جهت برقراری ارتباط. «مترو تهران» که ارگانی است تحت حمایت شهرداری تهران یکی از مهمترین سازمانهای ارائهدهنده خدمات اجتماعی به شهروندان در محیط فیزیکی است. اما از آنجا که ارائه اخبار به روز پیرامون احداث خطوط مترو یا ایجاد هرگونه بدعت دیگر و همینطور ارائه خدمات اختصاصی جهت افزایش آگاهی شهروندان جهت استفاده از خطوط مترو امری است ضروری و مهم، این ارگان مهم شهری وبسایتی تدارک دیده که هدف از احداث آن ارائه هرچه بهتر خدمات به شهروندانی است که استفادهای مستمر و موثر از این وسیله حمل و نقل عمومی دارند. هدف ما در مقاله پیش رو تحلیل وبسایت مترو تهران در فضای مجازی است برای سنجش آنکه آیا اساسا این وبسایت خدمات شهروندی در ارائه خدمات موثر بوده یا خیر. کوشیدهایم تا این امر را با بررسی عوامل متعددی چون: صحت اطلاعات، استفاده و دسترسی آسان، تحلیل تصاویر، مباحث مربوط به حقوق کاربران، بخش خدمات اختصاصی سایت، سرعت دسترسی به اطلاعات سایت یا speed test، میزان واقعگرایی، تعاملی بودن و مشخص کردن افراد پاسخگو به سوالات، تراکم و جامعیت فرامحلی، به روز بودن اطلاعات، میزان وسعت در پوشش مطالب، دسترسی آزاد به اطلاعات، اعتبار نویسندگان، رعایت حق کپی رایت و بسیاری موارد دیگر بررسی کرده و در نهایت تحلیلی جامع و قابل استناد ارائه دهیم.
جهتگیری و اجزای سایت
در وهله اول باید اشاره کرد که وبسایت مترو تهران جهتگیری توسعهمدار و پیشرفتگرا دارد و به دنبال تجلی پیشرفت و تجدد در ارائه خدمات اجتماعی است. این وبسایت از اجزای متفاوتی تشکیل شده که میکوشیم با بررسی آنها تحلیلی صحیح ارائه دهیم. اجزای اصلی این وبسایت عبارتند از: صفحه نخست، درباره ما، خدمات بهرهبرداری، گالری تصاویر، تازهها در مترو، ارتباط با ما، معاونتها و مدیریتها. همچنین در ستون سمت چپ سایت بخشهای فرعی اما تاثیرگذاری دیده میشوند تحت عناوین: چشمانداز شرکت بهرهبرداری، مناقصه، مزایده، فراخوان و حراج، حقوق مسافرین، معاونت فرهنگی و اجتماعی تامینکنندگان، ثبت نام الکترونیکی بلیت، ثبت ایدهها و ارسال پیشنهاد همکاری.
از سوی دیگر این وبسایت برای ایجاد تمایز میان خویش و سایر وبسایتهای خدمات اجتماعی، بخشهایی اختصاصی را نیز در بر میگیرد که شامل باکسهای ارائه خدمات جالبی است از جمله دو بخش که هریک جنبههایی متفاوت دارند؛ یکی بخش مترویار که با اجزایی جهت برنامهریزی سفر چون: سامانه همراه نقشه مترو، دانلود فایل نقشه مترو، برنامه حرکت قطارها، سامانه آنلاین نقشه مترو، قیمت بلیط، معاونت شهرداری، طرحهای سفر اعتباری، زمانبندی حرکت قطارها، برنامهریزی سفر، زمانبندی ایستگاهها، اطلاعات و نکات ایمنی، مزایای بهرهبرداری، سامانه مدیریت شهری، مرکز نظارت و هماهنگی؛ سعی در تسهیل ارائه خدمات به شهروندان دارد و دربردارنده خدمات مهمی است؛ و دیگری بخش دسترسی سریع که با گزینههای اشیای پیدا شده، برنامه حرکت قطارها، برنامه زمانبندی ایستگاهها، دانلود نقشه مترو، فرصتهای تجاری، قیمت انواع بلیت، گالری عکس، مراکز مهم اطراف ایستگاهها و هنر در مترو قصد دارد در کمترین زمان ممکن و بدون تلف کردن وقت مراجعهکنندگان، پرمخاطبترین سوالات و پاسخ آنها را در دسترس مخاطبان قرار دهد و سیستم ارائه خدمات اینترنتی خویش را سرعت و ارتقای کیفی بخشد. اما در سایت اطلاعات چندانی پیرامون چارت سازمانی موجود نیست؛ هرچند که در یکی از بخشهای جنبی موجود در بالای صفحه، چنین ترتیبی از معاونتها و مدیریتها آمده که البته توضیحی پیرامون هیچ یک از آنان وجود ندارد: معاونت فرهنگی-اجتماعی، مدیریت امور حقوقی، بسیج.
همچنین از حیث دامنه مخاطبان باید اشاره کرد که با توجه به بخشهای متفاوت سایت، میتوان دامنه مخاطبان آن را از مخاطبان عادی که تنها پیرامون دریافت اطلاعات پیرامون نحوه خرید و بلیت و زمانبندی ایستگاهها و... هستند تا آن دسته مخاطبان پیگیر که به دنبال فهم تاریخچه مترو و شناخت ارکان سازمانی هستند و در دسته آخر، آن دسته مخاطبان که به دنبال همکاری حرفهای در بخشهای سرمایهگذاری، فرهنگی و... هستند دسته بندی کرد. اما پیرامون تاریخ اطلاعات باید گفت در بخش اخبار و اطلاعات سایت مترو تقریبا سایت به روزی است و در نهایت تاخیر با زمانی قریب به 5 روز تاخیر اطلاعات تازه را در اختیار مخاطبان قرار میدهد. این اطلاعات غالبا در بخش تازههای مترو قرار دارد که شامل دو بخش میشود:1. اخبار داخلی و خارجی و 2. مقالات فنی و تخصصی، علمی و بینالمللی. سایت مترو تهران همچنین عموما خبرهای خویش را با حق کپی رایت منحصر بفرد خود ارائه میدهد و کمتر به سایتهای دیگر استناد میکند. به لحاظ دستورالعمل نیز باید گفت که سایت از دستورالعمل اچ تی ام الِ ساده تمام سایتهای ایرانی خدمات شهری پیروی میکند.
محتوا
محتوای وب سایت مترو تهران کاملا هم راستا با اهداف آن است. این سایت در بخشهایی بسیار متفاوت و متنوع و در عین حال در ساختاری واحد و معنادار کوشیده به نیازهای مخاطبان پاسخ دهد. تمام محتوای سایت چه در بخشهای خدماتی و چه اطلاعاتی آن در مقیاسی بزرگتر همراستا با نیاز مخاطبان به خدمات و اقناع خبری هستند. بر خلاف بسیاری سایتهای خدمات شهری که گویا تنها برای رفع تکلیف و خودنمایی راهاندازی شدهاند و علنا کارکردهای تعیینکننده و روزآمدی ندارند، وب سایت مترو تهران تا حد بسیاری با اطلاعاتی به روز از مخاطبان پذیرایی کرده و کوشیده همگام با گسترش کاربران اینترنتی، عرصه خدمات و اطلاعات خویش را از فضای فیزیکی وارد فضایی دوفضایی ساخته و از این طریث با درگیر کردن طیف متفاوتی از شهروندان، سیطره بزرگتری از مخاطبان هدف را جذب نماید. از این رو محتوای وب سایت مترو تهران را میتوان یکی از روزآمدترین سایتهای خدمات شهری دانست. از سوی دیگر اما ایرادی که وجود دارد، خالی بودن برخی از لینکهای فرعی سایت از اطلاعات است که موجب فریب مخاطب شده و آسیبی جدی در مسیر دستیابی به هدف رفع نیاز مخاطبان وارد ساخته است. این مفهوم ما را وارد فضایی جدید در عرصه محتوا میسازد که مربوط به میزان کاربری محتوای سایت است. محتوای مترو تهران تا حد زیادی از محتوای کاربردی برخوردار است. به طور مثال در بخشهایی همچون خرید بلیت یا تخمین زمانبندی ایستگاه و قطارها، در عوض ارائه اطلاعات به مخاطب منفعل و اطلاعرسانی محض، مخاطب در جایگاه کاربری فعال قرار میگیرد و با وارد کردن اطلاعات مورد نظر خود و شخصی ساختن خدماتِ سایت، به نوعی ارتباط متعامل با وب سایت میپردازد و از این طریق محتوای سایت را تحت کاربری خویش اداره میسازد. اما از سوی دیگر مشکلاتی چون نبود اطلاعات در برخی لینکهای فرعی، محدود، خلاصه و گنگ بودن برخی اطلاعات همچون اطلاعات مربوط به بودجه و حامیان مالی و معنوی و... نیز به میزان کاربری محتوای سایت آسیب زدهاند. همچنین در وب سایت مترو تهران میان طیفهای متفاوت محتوایی تعادلی نسبی قرار دارد؛ یعنی همان قدر که محتواهای خدماتی به شکلی مناسب جهت دسترسی مخاطبان در سایت قرار گرفتهاند، محتواهای اطلاعاتی نیز جایگاهی مهم و تعیینکننده دارند و هیچ دستهای از این محتواها نسبت به دیگری بیش از حد مورد نیاز مورد تاکید قرار نگرفته است. همچنین به لحاظ نحوه ارائه اطلاعات در سایت مترو تهران یک دو دستگی واضح دیده میشود: در ارائه محتوای خدماتی شیوه ارائه مستقیم اتخاذ شده؛ بدین معنی که مخاطبان دقیقا و مستقیما به سمت خدمات اینترنتی پرکاربرد مثل خرید بلیت و زمان حرکت قطارها از ایستگاه و... راهنمایی شده و اطلاعات خویش را به شکلی شایسته دریافت مینمایند. اما در بخش مربوط به محتواهای خبری و اطلاعاتی، اطلاعاتی به صورتی غیرمستقیم، خلاصه و گنگ ارائه شدهاند و این، نوعی نقصان برای یک سایت پربازدید خدماتی محسوب میشود. از سوی دیگر اما باید گفت زبان ارائه اطلاعات در سایت مترو تهران زبانی ساده و قابل فهم برای مخاطبان است که هرچند در بخشهای تخصصی همچون تجهیزات مترو و... برای برخی مخاطبان خاص به زبانی تخصصی اطلاعاتی قرار داده، اما در مجموع رویهای ساده و قابل فهم برای عموم مخاطبان را در ارائه محتوا در پیش گرفته است.
فرادادهها
وب سایت مترو تهران از این نظر سایت موفقی است. سرصفحههای سایت همگی به شکلی روشن و توصیفی انتخاب شدهاند و هیچیک ابهام یا ناخوانایی ندارند. از سوی دیگر طراحی این سرصفحهها نیز در عموم بخشها یکدست به صورت مشکی و خوانا وجود دارد.
صحت
در مورد صحت اطلاعات موجود در سایت باید به این نکته اشاره کرد که اگرچه مطالب اطلاعاتی سایت از منابع اختصاصی خود سازمان بهرهبرداری و حمل و نقل مترو تهران تغذیه میشوند و سنجش صحت آنان کار سختی محسوب میشود، اما در مورد اطلاعات خدماتی آن باید گفت که از صحت و کارایی کافی برخوردار است و مطابق نیاز کاربران طراحی شده است. به طور مثال در بخش زمانبندی ورود قطارها به ایستگاهها نگارنده به صورت تجربی اطمینان حاصل نموده که اطلاعات مندرج در سایت، با زمان حقیقی ورود قطار همخوان بوده فلذا اطلاعات از صحت کافی برخوردار هستند. منابع اطلاعات در وبسایت مترو تهران عموما بر دو قسم هستند: یا توسط خبرگزاری شهرداری تهران تغذیه میشوند و یا روابط عمومی سازمان حمل و نقل عمومی مترو تهران. اما متاسفانه در بسیاری اخبار این وب سایت غلطهای نگارشی بسیاری دیده میشوند که توجه به آنان شایان ذکر است. مثلا در خبری مربوط به گزارش خدمات نوروزی مترو تهران، لغت «بهینه» به صورت «بحینه» نوشته شده است. همچنین در برخی خبرهای دیگر افعال با پیشینه جمله همخوان نیستند.
حریم خصوصی
وب سایت مترو تهران تصادم چندانی با حریم خصوصی مخاطبانش ندارد و از این رو نمیتوان چندان از این منظر آن را مورد واکاوی قرار داد.
نظرات بیرونی
پیرامون وب سایت مترو تهران چندان نظر و جایزهای قابل دسترسی نیست و این وب سایت چندان مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است. اما طبق آمار وب سایت الکسا، این وب سایت در صفحه اصلی روزی به طور میانگین 3.5 بازدید کننده داشته است که 28.60 درصد آنها توسط سرچ به این سایت رسیدهاند.
ساز و کار بازخورد
متاسفانه در این بخش سایت نوآوری چندانی دیده نمیشود و تنها راه ارائه بازخورد در آن، مراجعه به بخش تماس با ما در سایت است. نیاز است که ساز و کاری کاملا عملیاتی برای بازخورد مخاطبان در سایت ایجاد شود و به صفحه مستر در هر صفحه قابلیت ارجاع وجود داشته باشد.
نویسندگان سایت و افراد مورد دسترسی
پیرامون نویسندگان وبسایت متروی تهران اطلاعات چندانی در دسترس نیست. دلیل این امر شاید این باشد که عموما در وبسایتهای ارگانی آنچه اهمیت دارد نه اشخاصی که مطالب را مینویسند، بلکه فحوای مطالب و موضوعاتی است که در سایت قرار داده میشوند. اما از آنجا که سایت مترو تهران بخشهای متعدد و متنوعی دارد و هر بخش نیز لینکهای فرعی مربوط به خود را دارد میتوان اینطور نتیجه گرفت که با حمایت بخش معاونت فرهنگی مترو تهران نویسندگان متفاوتی با تقسیم وظایف نگارش مطالب مربوط به بخشهای متفاوت سایت را تقبل کردهاند. اما در مورد افراد مورد دسترسی باید گفت که وبسایت مترو طیفی قابل توجه از افراد مورد دسترسی را در معرض دسترسی مخاطبان قرار داده. در بخش معاونتها و مدیریتها میتوان از طریق آدرس ایمیل و همچنین شماره تماس راهی برای دسترسی به معاونتهای فرهنگی-اجتماعی، مدیریت امور حقوقی و بسیج پیدا کرد. اما در این وبسایت و از طریق بخشی تحت عنوان «ارتباط با ما» میتوان به انواع بخشهای مختلف مترو دسترسی پیدا کرد که این تنوع در مطالبه پاسخ در یک وبسایت ایرانی، امری است کاملا قابل توجه. از طریق این بخش میتوان به بخشهایی چون مناقصه و مزایده و فراخوان و حراج، نمایشگاه ساخت داخل، تامینکنندگان، ثبت ایدهها و ارائه پیشنهاد همکاری از بیرون سازمان، مترویاران جوان، ارتباط با مدیران بخشهای مختلف، ثبت بازخورد، سوالات متداول، نظرسنجی، سایتهای مرتبط و امور مربوط به کودکان و نوجوانان، دسترسی پیدا کرد. اما آنچه از کیفیت بخش دسترسی در وبسایت مترو تهران کاسته، خالی و بدون اطلاعات بودن برخی از این لینکهای دسترسی است که گویی تنها برای خالی نبودن عریشه قرار داده شدهاند. به طور مثال مهمترین لینک این بخش که مربوط به معرفی معاونتها است و نقش بسیار مهمی در شناخت دقیق مخاطبان از قسمتی که باید برای دریافت پاسخ خود به آن رجوع کنند محسوب میشود، تحت عنوان معرفی معاونتها بر اساس اهداف سازمانی، خالی از هرگونه اطلاعات و به عبارتی لینکی مرده است که هیچ کارکردی ندارد و عدم کارایی آن میتواند سردرگمی آشکار مخاطبان جهت دسترسی به بخش مورد نظرشان در پی داشته باشد. همین اتفاق در لینکهایی دیگر همچون بسیج، مناقصه و مزایده و فراخوان و حراج، نمایشگاه ساخت داخل و حتی فرم درخواست همکاری یا ثبت ایده نیز رخ داده است که برای وبسایت ارگانی با این سطح از اهمیت جای تعجب دارد. البته امید است در آینده این بخشهای سایت نیز تقویت شده و به دلیل وجود عناوینشان لینک صحیحشان نیز در سایت قرار داده شود؛ البته در صورت رخ دادن این امر نیز عدم اشاره به در دست ساخت بودن بخشهای ناقص یا خالی در لینکهای مذکور در برهه کنونی نیز خود نقصانی است قابل بحث که از اعتبارِ شمایل ظاهریِ وبسایت به شکلی قابل ذکر کاسته است.
زمان ایجاد سایت و تجدید وضعیت آن
با غوری در تمام بخشهای مختلف وبسایت مترو تهران باید اذعان داشت که حتی در بخشهای مربوطه از جمله بخش «درباره ما» و «تماس با ما» هیچ اطلاعات روشنی پیرامون زمان احداث سایت و تجدید وضعیت آن ذکر نشده است. وبسایت مترو تهران اگرچه در بخش خدمات رسانی و ارائه اطلاعات و اخبار پیرامون مترو تهران و بخشهای مرتبط با آن، موفق و پرمخاطب ظاهر شده اما در مجموع کمترین توجه ممکن را معطوف به خود وبسایت خبری داشته و کمترین توجهی به وجهه خویش در فضای مجازی و شناسنامه آن نداشته. در بخش تاریخچه مترو تنها به ذکر تاریخ احداث تونلها و وارد ساختن واگنها و همچنین دستاوردها و افتتاحیهها بسنده شده و هیچ اطلاعی پیرامون تاریخچه وبسایت در دست نیست. اما با توجه به تاریخچه احداث ایستگاهها و تونلها میتوان تاریخ تاسیس وبسایت را نیز تخمین زد. آنگونه که در بخش تاریخچه ذکر شده، نخستین بهرهبرداری از ایستگاههای مترو مربوط میشود به سال 1378 و بهرهبرداری از خط 5، حد فاصل ایستگاه صادقیه تا کرج. اما زمان دقیق فراگیر شدن خدمات مترو تهران مربوط است به بهره برداری از خط 2، حد فاصل ایستگاههای امام خمینی (ره) و بهارستان در سال 1383؛ که به نظر میرسد نیاز به احداث وبسایتی برای ارائه اخبار و خدمات به شهروندان تهرانی نیز درست در همین برهه احساس شده باشد؛ برههای که مترو تقریبا به مورد استفادهترین وسیله حمل و نقل عمومی مبدل گشته. پس میتوان زمان تاسیس وبسایت مترو تهران را جایی در میان سال 1378 و 1383 تخمین زد. اما از سوی دیگر پیرامون زمان تجدید وضعیت وبسایت میتوان از ظاهر وبسایت حدس زد که این امر طی سه سال اخیر صورت گرفته است. دلیل این گمانهزنی این است که در تصاویر مربوط به هِدِرِ وبسایت تصاویری از واگنهای مترو در ایستگاههای خط 4 مترو قرار دارد که مشغول خدماترسانی به شهروندان هستند. خط 4 مترو تهران 3 سال پیش در سال 1390 به بهرهبرداری رسید و از این رو میتوان اینگونه برداشت کرد که وبسایت مترو تهران در فاصله سالهای 1390 تا 1393 تجدید وضعیت شده و در بخشهای خدماتی چون زمانبندی حرکت قطارها، قیمت بلیط، برنامهریزی سفر و دانلود نقشه تهران، طبق جدیدترین بروز رسانیها در ارائه خدمات شهری، این وبسایت به روز شده تا جدیدترین اخبار و خدمات را به شهروندان ارائه دهد. بنابراین در مجموع میتوان اینگونه گفت که وبسایت مترو تهران همانند بسیاری دیگر از سایتهای ارائه دهنده خدمات شهری و اجتماعی اگرچه حاوی اطلاعات و خدماترسانیهای متنوع و کاربردی فراوانی برای شهروندان هستند، اما نهایتا بیش از آنکه برای خویش به عنوان وجودی مستقل و مجازی و گونهای نوین از خدماترسانی مکمل در فضای اینترنت هویتی قائل باشند، خود را کاملا در زیرمجموعه خدمات اجتماعی و ملموس مترو تهران تعریف کرده و هیچ استقلالی برای خویش قائل نیستند؛ و این امر آسیبی جدی را درعرصه خدماترسانی مجازی بازنمایی میکند.
لینکهای سایت
بزرگترین و مهمترین نقصان وبسایت مترو تهران را شاید بتوان درست در همین بخش دانست. به طور معمول وبسایتهای خدمات شهری در کنار خدمات اختصاصی که به شهروندان ارائه میدهند و علاوه بر پیوندهای مربوط به سازمان خویش، برای تسهیل زندگی در کلانشهرها میان خود و سایر درگاهها یا سازمانهای ارائه دهنده خدمات اجتماعی پیوندهایی ایجاد میکنند تا شهروندان علاوه بر بهرهمندی انحصاری از آنان، بتوانند از وجود دیگر سایتهایی که از طریق آنها میتوانند برای نیازهای خویش پاسخی درخور بیابند کسب اطلاع کنند. اما در وبسایت مترو تهران این اتفاق نیفتاده. اگرچه در سایت لینکهایی جهت پیونددهی به سایر خدمات در نظر گرفته شده اما تمام این لینکها خالی و بدون اطلاعات باقی ماندهاند. به طور مثال لینکهایی تحت عنوان فستیوال، انجمن گفتگو، وبلاگ و برترینهای مترو اگرچه بخشی از فضای صفحه اصلی سایت را اشغال نمودهاند اما هیچیک از آنها دارای اطلاعات نبوده و با کلیک بر روی آنها هیچ اتفاقی نمیافتد؛ و این را میتوان یکی از مهمترین آسیبهای فضای وب ایرانی دانست چرا که اساسا وقتی برنامهای برای قرار دادن اطلاعات مفید و معنادار درون سایت وجود ندارد، چه لزومی هست مبنی بر اینکه بخواهیم با پیوندهای جعلی و بدون نام و نشان وبسایت خویش را غنی و پرمحتوا نشان دهیم؟ در ازای این کار میتوان با قرار دادن تمرکز بیشتر بر بخشهای موجود و فعال به هرچه دقیقتر و مفیدتر بودن آنان بهای بیشتری داد و از این طریق غنا و کارایی بیشتری به مطالب فضای وب داد.
سوای بحث لینکهای پررنگ سایت در پایین صفحه اصلی در دو بخش به صفحاتی پیوند داده شده که بر خلاف بخشهای بالا فعال هستند: در دو بخش لینکهای داخلی و خارجی به صفحاتی پیوند داده شده که در راستای اهداف سازمانی مترو تهران جهت رفع پرسش مشتری تعبیه شدهاند. در بخش پیوندهای داخلی بخشهای اخبار و مقالات، برنامهریزی سفر، درباره مترو، زمانبندی حرکت قطارها و قیمت بلیت مجددا و همچون بخشهایی پیش چندباره تکرار شدهاند و این مزیت چندانی برای بخش پیوندهای سایت ایجاد نمیکند؛ حتی شاید این تکرار و اضافهگویی را بتوان به نوعی نقصان سایت نیز به حساب آورد. همچنین متاسفانه در بخش پیوندهای خارجی بخشهایی وجود دارند که گویی کپی برابر اصل بخشهای پیوند داخلی هستند. دقیقا همان عناوین بخش پیوندهای داخلی بدون هیچ لزومی و عاری از هر تفاوتی در بخش پیوندهای خارجی تکرار شدهاند و این علاوه بر آنکه مجددا به تکرار مکررات انجامیده، میتواند در صورت ریزبینی مخاطبان و مراجعان دلیلی شود بر کاهش اعتبار منبع و دوری گزیدن مخاطبان از محتویات و اطلاعات آن. در مجموع میتوان گفت وبسایت مترو تهران اگرچه در بخشهای مربوط به پوشش اقسام متفاوت خدمات شهری و ارائه امکانات انحصاریِ جالب توجه تا حد زیادی موفق و خوب عمل کرده اما در بخش پیوندها نمره قابل قبولی نمیگیرد. اگرچه بخش پیوندهای سایت در نگاه نخست شاید چندان حائز اهمیت به نظر نرسد اما در مباحث پیرامون تحلیل وبسایتها و به خصوص درگاههای ارائه دهنده خدمات اجتماعی یکی از مهمترین ارکان میزان کارایی لینکها وی پیوندهایی است که اگر اصل بر عدم کارایی آنان است، بهتر بود تا اصولا فضایی جعلی به آنان اختصاص داده نمیشد و این اندکی از اعتبار سایت مترو تهران نزد مراجعان میکاهد.
حامی مالی سایت
حامی مالی وب سایت مترو تهران بدون شک شرکت بهره برداری راه آهن شهری تهران و حومه است که خود این ارگان به صورت مستقیم تحت حمایت گسترده مالیِ شهرداری تهران است. به طور معمول از آنجا که این وب سایت ارائه دهنده خدمات شهری ارتباطی مستقیم و بدون واسطه با ارگانی شناخته شده دارد، تحت حمایت همان سازمان نیز قرار دارد. اما به عنوان یکی از نقاط ضعف این وب سایت، باید اشاره کرد که در هیچیک از بخشهای جنبی سایت اطلاعاتی پیرامون افراد یا ارگانهایی که از آن حمایت مالی میکنند و نحوه تخصیص بودجه به بخشهای مختلف مترو وجود ندارد. حتی اگر اطلاعات مربوط به تخصیص بودجه را محرمانه بدانیم، هیچ توجیهی برای عرضه نکردن اطلاعات پیرامون حامی مالی حتی خود وب سایت وجود ندارد. در صفحه اصلی سایت که چشمانداز اولیه و به ظاهر مهمی را پیش چشم مخاطب میگشاید اگرچه بخشی وجود دارد تحت عنوان «درباره ما» که وجود آن برای هر بلاگ، ویکی و بخصوص سایتهای ارائه دهنده خدمات شهری بسیار مهم و ضروری محسوب میگردد، اما هنگامی که به این بخش فرعی مراجعه میکنیم هیچ اطلاعاتی پیرامون حامیان مالی سایت وجود ندارد. در این بخش دو بخش فرعی دیگر وجود دارد که در نگاه اول به نظر میرسید شاید بتوان اطلاعات مورد نظر را با مراجعه به آنان پیدا کرد: «چشمانداز شرکت بهرهبرداری» و «تجهیزات». اما مجددا در این بخشها نیز ضعف محوری سایت به شکلی جدی بروز یافته و خود را نشان میداد: از میان این دو بخش، بخش چشمانداز اساسا لینکی گمراهکننده و خالی از اطلاعات بود که دلیل وجود آن در بخش درباره ما مشخص نیست. از سوی دیگر اما بخش تجهیزات اگرچه فعال بود و اطلاعاتی مختصر و تخصصی پیرامون تجهیزات حفاری و الکترونیک فناوریهای مربوط به قطارها در آن یافت میشد، اما نهایتا در آن هیچ اطلاعاتی حتی پیرامون بودجه تخصیص یافته به بخش تجهیزات هم یافت نمیشود. این نکته را باید به عنوان یک نقطه ضعف جدی تلقی کرد که مشخص نیست چرا بخش قابل توجهی از سایتهای خدمات شهری اساسا منابع کسب بودجه برای احداث یا بروزرسانی خویش را به صورت علنی و شفاف مشخص نمیسازند. به صورت طبیعی این حق مخاطبان و شهروندانِ مراجعه کننده به مراجع خدماترسانی شهری است که از منابع مالی و یا حتی حامیان معنوی-فکری سازمانی که برای رفع نیازشان به آن مراجعه میکنند باخبر باشند تا تصمیم به مراجعه یا عدم مراجعه به آن سازمان بگیرند. اما مشخص نیست به چه دلایلی، اعم از محافظهکاری یا پنهانکاری جهت لو نرفتن اسرار پشت پرده و... سازمانهای ارائه دهنده خدمات شهری که به شکلی مستقیم و بی واسطه با نیاز مردم در ارتباطند و وظیفه خدمترسانی به آنها را دارند، از شفافیت و صداقت لازم برای پاسخگویی به ارباب رجوع برخوردار نیستند و حتی برای منحرف ساختن ذهن مخاطبِ نه چندان پیگیر، تنها بخشهایی فرعی اما خالی از اطلاعات را در اینترفیس و محیط صفحه نخست سایت قرار دادهاند تا خود را از کانون انتقادات خارج سازند و به شکلی موقت و نه چندان اخلاقی در پی دور زدن نیاز به اطلاعات مخاطبان خویش هستند.
مخاطبان هدف سایت
مخاطبان هدف وب سایت خدمات شهری مترو تهران آشکارا شهروندان شهر تهران هستند که به صورت مداوم، پیگیر و یا کنجکاوانه از خدمات شرکت بهرهبرداری مترو تهران بهرهمند میگردند. طبق این تعریف باید گفت که این وب سایت تنها مخصوص ساکنان شهر تهران است و نه دیگر شهرهای ایران. پس تفاوتی دارد با دیگر سایتهای خدماترسانی که مربوط به ارگانهای دولتی هستند و تمام نقاط کشور را پوشش میدهند؛ به این دلیل ساده که توسط شهرداری شهر تهران حمایت مالی و معنوی میشوند. وب سایت مترو تهران اگرچه در بسیاری بخشهای فنی و تخصصی نقصانهای بسیاری دارد اما در بخش ارائه خدمات مجازی به شهروندان و کاربران عادی به خوبی توانسته خدماترسانی آنلاین را پایهگذاری کرده و به مخاطبان سایت سرویس بدهد.
هدف کلی
اما به طور کلی اگر بخواهیم هدف از احداث وبسایت مترو تهران را شرح دهیم میتوان آن را در چنین گزارهای خلاصه کرد: وب سایت مترو تهران جهت ارائه خدمات مجازی به آن دسته از کاربران اینترنتی و شهروندان تهرانی احداث شده که به دنبال دسترسی آسان و بدون حضور فیزیکی به برخی خدمات ضروری مربوط به مترو هستند. این سایت همچنین به دنبال ارائه پیشینه و اطلاعات پیرامون نحوه آغاز به کار، بخشهای در حال بهرهبرداری و پروژههای آینده نیز هست. پس هدف اصلی، ارائه خدمات در چارچوب نیازهای شهروندان تهرانی است که قصد دارند از نام ایستگاهها، نحوه خرید بلیت، میزان مسافت میان چند ایستگاه، تخمین زمان حرکت قطارها در هر ایستگاه و... مطلع گردند.
نتیجه
وب سایت مترو تهران در مجموع به عنوان یک وب سایت ارائه دهنده خدمات شهری نمره قبولی میگیرد. این وب سایت اگرچه همچون بسیاری سایتهای خدماتی ایرانی در ارائه اخبار و اطلاعات نقصانهایی دارد و منابع اطلاعاتی آن چندان مشخص نیست، اما در ارائه خدمات انحصاری به شهروندان به صورت اینترنتی سایتی متنوع و کارآمد است که در بلند مدت میتواند با رفع نقصانها به سایتی مرجع تبدیل شود. از سوی دیگر شایسته است اما که به برخی نقصانهای جدی سایت چون عدم توانایی در جذب گسترده مخاطبان و پایین بودن نسبت بازدیدکنندگان سایت در روز، خالی از اطلاعات بودن نیمی از لینکهای فرعی و... در اسرع وقت رسیدگی شود تا این سایت گامی بلند در راستای سرآمد شدن نسبت به دیگر سایتهای خدمات شهری بردارد.
